Dopuszczalność– w świetle art. 89 § 1 k.c. - warunku w oświadczeniu uprawnionego o zrzeczeniu się ograniczonego prawa rzeczowego.

Pytanie: Czy uprawniony w ramach służebności osobistej dokonujący zrzeczenia się ograniczonego prawa rzeczowego może w swoim oświadczeniu zastrzec warunek
w rozumieniu art. 89 k.c., czyli uzależnić powstanie lub ustanie skutków zrzeczenia od zdarzenia przyszłego i niepewnego?

 

Odpowiedź: Zrzeczenie się jest oświadczeniem jednostronnym, zatem nie może być uzależnione od warunków w rozumieniu art. 89 k.c. Doniosłość prawną miałoby tylko oświadczenie uprawnionego, które należałoby traktować jako zrzeczenie się prawa, natomiast zachowanie właściciela byłoby pozbawione doniosłości prawnej. Uzależnienie powstania lub ustania skutków oświadczenia o zrzeczeniu się ograniczonego prawa rzeczowego od zdarzenia przyszłego i niepewnego jest prawnie nieskuteczne.

Prawo służebności osobistej jest prawem niezbywalnym, ale terminowym bowiem wygasa najpóźniej z chwilą śmierci uprawnionego. Niemniej jednak uprawniony, na którego rzecz została ustanowiona służebność osobista może się w każdej chwili takiego prawa zrzec
i wówczas prawo to wygasa. Zrzeczenie się ograniczonego prawa rzeczowego stanowi jednostronną czynność prawną. W związku z tym, staje się ono skuteczne z chwilą, gdy właściciel mógł zapoznać się z tym oświadczeniem (art. 61 § 1 k.c.).

 

Zrzeczenie się jest zatem skuteczne bez względu na jakiekolwiek zachowania właściciela,
w szczególności zbędne jest wyrażanie przez niego zgody na wygaśnięcie ograniczonego prawa rzeczowego. Możliwość zrzeczenia się prawa uważana jest za uprawnienie kształtujące, ze względu na to, że jego wykonanie wpływa na sytuację prawną stron
(G. Sikorski, w: J. Ciszewski (red.), Kodeks, s. 416).

 

Zgodnie z treścią art. 89 k.c., istota warunku polega na wprowadzeniu do treści czynności prawnej postanowienia, zgodnie z którym powstanie lub ustanie skutków tej czynności zostało uzależnione od zdarzenia przyszłego i niepewnego.

 

Zastrzeżenie warunku  w oświadczeniu uprawnionego o zrzeczeniu się ograniczonego prawa rzeczowego prowadziłoby do postawienia adresata zrzeczenia w stan niepewności co do chwili wygaśnięcia zobowiązania. Zatem warunkowe czynności prawne jednostronne są niedopuszczalne ze względu na ochronę interesów ich adresatów, którzy powinni od razu mieć pewność co do swojej sytuacji prawnej. Jednostronny charakter oświadczenia
o zrzeczeniu się ograniczonego prawa rzeczowego stanowi o tym, że skutek prawnokształtujący w postaci wygaśnięcia prawa służebności osobistej następuje z woli tylko jednej strony i w momencie przez nią wskazanym.