Uprawnienia pokrzywdzonego

Pokrzywdzonym jest osoba fizyczna lub prawna, której dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przez przestępstwo. Pokrzywdzonym może być także instytucja państwowa, samorządowa lub społeczna, choćby nie miała osobowości prawnej. Za pokrzywdzonego uważa się także zakład ubezpieczeń w zakresie, w jakim pokrył pokrzywdzonemu szkodę wyrządzoną przestępstwem lub jest zobowiązany do jej pokrycia.

Jeżeli pokrzywdzonym jest małoletni lub ubezwłasnowolniony całkowicie lub częściowo, prawa jego wykonuje przedstawiciel ustawowy albo osoba, pod której stałą pieczą pokrzywdzony pozostaje. Gdy ze względu na wiek lub stan zdrowia pokrzywdzony jest osoba nieporadną, jego prawa może wykonywać osoba, pod której pieczą pozostaje. W razie śmierci pokrzywdzonego jego prawa mogą wykonywać osoby najbliższe.

Pokrzywdzonemu przysługują następujące uprawnienia:

• prawo do złożenia/wycofania wniosku o ściganie – wniesienie wniosku o ściganie powoduje, że sprawa toczy się dalej z urzędu, za zgoda organu procesowego wniosek o ściganie może zostać cofnięty (no dotyczy to przestępstwa zgwałcenia)
• prawo do korzystania z pomocy pełnomocnika, w tym również do pełnomocnika z urzędu jeżeli w sposób należyty wykaże, że nie jest w stanie ponieść kosztów bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny (decyzję w tym zakresie podejmuje sąd, który jest właściwy do rozpoznania sprawy),
• prawo do utajnienia miejsca zamieszkania, ponadto okazanie można przeprowadzić tak, aby wyłączyć możliwość rozpoznania osoby przesłuchiwanej przez osobę rozpoznawaną,
• prawo do wniesienia aktu oskarżenia w charakterze oskarżyciela posiłkowego (subsydiarnego), jeżeli organ procesowy wyda ostateczną decyzję odmawiającą wszczęcia lub umorzy postępowanie,
• uprawnienie do występowania w charakterze oskarżyciela posiłkowego obok oskarżyciela publicznego lub zamiast niego, w takiej sytuacji jako oskarżyciel posiłkowy może składać wnioski dowodowe, zadawać pytania świadkom w trakcie rozprawy sądowej, ma również prawo do wniesienia apelacji od wyroku sądu I instancji,
• uprawnienie do złożenia wniosku o orzeczenie środka karnego w postaci obowiązku naprawienia szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę,
• prawo do wytoczenia powództwa cywilnego w celu dochodzenia w postępowaniu karnym roszczeń majątkowych wynikających z popełnienia przestępstwa,
• prawo do złożenia zażalenia na postanowienie o odmowie wszczęcia dochodzenie/śledztwa i na postanowienie o  umorzeniu dochodzenia/śledztwa

Pokrzywdzony może również na drodze postępowania cywilnego dochodzić roszczeń majątkowych wynikających z przestępstwa, może domagać się m. in. naprawienia szkody z tytułu uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia, renty w razie całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej. W określonych sytuacjach może także dochodzić roszczenia pieniężnego.